Οι παιδαγωγοί και οι ειδικοί ψυχικής υγείας αποκτούν με τις σπουδές τους ευρείες και θεμελιακές γνώσεις στον κλάδο της κοινωνικής και παιδαγωγικής εργασίας.

Το επάγγελμα τους όμως μεταβάλλεται. Τα ψηφιακά μέσα αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των ανθρώπων και κατ’ επέκταση διευρύνεται και το φάσμα καθηκόντων των παιδαγωγών και ειδικών ψυχικής υγείας στον ψηφιακό κόσμο.

Με αυτό το πρόγραμμα θέλουμε να διευρύνουμε την απόκτηση επαγγελματικών και εξειδικευμένων θεωρητικών γνώσεων και να υποστηρίξουμε τη μεταφορά και την εφαρμογή τους στην πράξη. Πρωτίστως αφορά στην ανάπτυξη και εξέλιξη των προσωπικών δεξιοτήτων των παιδαγωγών και ειδικών ψυχικής υγείας  στον τομέα της ψηφιοποίησης.

Το ίντερνετ σημαίνει παιχνίδι, πλάκα, διασκέδαση, επικοινωνία, δικτύωση και πληροφορίες. Κρύβει όμως και ρίσκα και κινδύνους. Γι’ αυτόν το λόγο πρέπει να μάθουν και οι ειδικοί να συνοδεύουν τα παιδιά και τους νέους κατά τη χρήση του ίντερνετ, να τους συμβουλεύουν, να τους ευαισθητοποιούν, να τους εξηγούν και να τους ενδυναμώνουν ολοκληρωμένα. Το ίντερνετ ως νέο πεδίο δράσης της κοινωνικής εργασίας θέτει τους παιδαγωγούς και τους ειδικούς ψυχικής υγείας μπροστά σε νέες προκλήσεις.

Το πρόγραμμα «Κατάρτιση για την αντιμετώπιση της πορνογραφίας στην καθημερινότητα της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης» καταπιάνεται με τις συνέπειες και τα προβλήματα της διαδικτυακής πορνογραφίας και του sexting[1] στην καθημερινότητα της κοινωνικής υποστήριξης. Μέσω της διεύρυνσης του ίντερνετ είναι προσβάσιμες σε ένα ευρύ κοινό ερωτικές, σεξουαλικές και πορνογραφικές απεικονίσεις. Η πορνογραφία είναι προς κατανάλωση απεριόριστα και ανά πάσα στιγμή, ενώ διεισδύουν ταυτόχρονα τα κοινωνικά ταμπού, οι γκρίζες ζώνες της νομιμότητας και ο φόβος μη γίνει αντιληπτό.

Μελέτες[2] εφιστούν την προσοχή στο γεγονός ότι περίπου το 48% των χρηστών/τριών του ίντερνετ μεταξύ 11 και 16 ετών έχουν παρακολουθήσει πορνό, διότι ακόμα και τα παιδιά και οι νέοι καταλήγουν όλο και πιο συχνά σε πορνοσελίδες όταν σερφάρουν στο ίντερνετ χωρίς να κάνουν συγκεκριμένες αναζητήσεις.

«Γύρω από τη σεξουαλική συμπεριφορά και τα βιώματα των νέων σε οφλάιν και ονλάιν περιβάλλοντα υπάρχει μεγάλη συζήτηση, με το βλέμμα στραμμένο στα ρίσκα και στους κινδύνους. Δημόσιες συζητήσεις που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου έχουν μάλλον αρνητική αντιμετώπιση ως προς τα αποδραματοποιημένα στοιχεία για τη νεανική σεξουαλικότητα. Πολλές λεπτομέρειες, για το πώς συμπεριφέρονται οι νέοι ανεξαρτήτως φύλου στο εκάστοτε περιβάλλον τους με τους πολύπλευρους σεξουαλικούς τους αναπτυξιακούς ρόλους και κυρίως για το ποιες συνθήκες και πηγές (τόσο online όσο και offline) έχουν βιώσει ως ιδιαίτερα βοηθητικές και απαιτητικές για τη σεξουαλική τους ευεξία, παραμένουν μέχρι τώρα εμπειρικά ανοιχτές»[3].

Αν και η σεξουαλικότητα των εφήβων δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά καθόλου τις τελευταίες δεκαετίες, τα ψηφιακά μέσα μπορούν ωστόσο να ασκήσουν μεγάλη επιρροή στη σεξουαλική ανάπτυξη των νέων ανθρώπων.

Οι νέοι είναι ανοιχτοί και διακατέχονται από περιέργεια και στο διαδίκτυο παίρνουν συνήθως γρήγορες απαντήσεις για καυτά ζητήματα. Ανάμεσα σε αυτά έρχονται αντιμέτωποι μέσω της εύκολης πρόσβασης σε πορνογραφικό υλικό με τη «σεξουαλικη βία», το «grooming»[4] και το «sexting».

Οι ειδικοί επιβαρύνονται όλο και περισσότερο με την κριτική μελέτη όχι μόνο της εξάρτησης από το ίντερνετ, των προβλημάτων από την υπερβολική χρήση ονλάιν παιχνιδιών, της διαδικτυακής παρενόχλησης, αλλά και της διαδικτυακής πορνογραφίας και του sexting. Η ανάγκη συμβουλευτικής είναι μεγάλη. Εξειδικευμένες δεξιότητες είναι απολύτως απαραίτητες κυρίως για να υποστηρίξουμε αφενός τόσο τους νέους ανθρώπους όσο και ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες, ώστε να μπορέσουν να εξαντλήσουν πιο αποτελεσματικά τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες που παρέχει ο κόσμος των ψηφιακών μέσων, και αφετέρου για να τους διευκολύνουμε, ώστε να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν με υπευθυνότητα στις νέες τεχνολογίες.

Σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να ενδυναμωθούν οι παιδαγωγοί και οι ειδικοί ψυχικής υγείας, ώστε να μπορέσουν να εκπληρώσουν ικανοποιητικά τα νέα τους καθήκοντα και τις προκλήσεις στον τομέα των νέων τεχνολογιών και να φανούν αντάξιοι της ευθύνης, κυρίως όταν πρόκειται για θέματα ταμπού, όπως η πορνογραφία.

Το εγχειρίδιο αυτό προσφέρει υλικό, σχέδια συζητήσεων και ασκήσεις και υποστηρίζει τους ειδικούς, αφήνοντας να εισρεύσουν ερεθίσματα από αυτό το εγχειρίδιο στη δουλειά τους.

Το να οικοδομούνται ανθεκτικές σχέσεις ανάμεσα σε παιδαγωγούς, ειδικούς ψιχικής υγείας, και τους ανθρώπους που αυτοί φροντίζουν, είναι θεμελιώδες και έχει ιδιαίτερη σημασία για την κοινωνική υποστήριξη.

Όμως πώς μπορούν να οικοδομηθούν συνειδητά ή να δημιουργηθούν οι σχέσεις στο πλαίσιο της κοινωνικής υποστήριξης, κυρίως επίσης όταν πρόκειται για θέματα ταμπού, όπως η διαδικτυακή πορνογραφία; Ποια στάση, ποιες πρότερες γνώσεις και ποιες δεξιότητες είναι απαραίτητες από πλευράς των ειδικών στην ασφαλή και κριτική επαφή τους με τις ψηφιακές τεχνολογίες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την πληροφόρηση, την επικοινωνία και τις στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων σε όλους τους τομείς της ζωής;

Προϋπόθεση αποτελεί η απροκατάληπτη στάση, η περιέργεια να μαθαίνεις καινούρια πράγματα και να τα δοκιμάζεις, καθώς και η προθυμία των νέων να μάθουν. Η εκτίμηση, η αποδοχή, η ενσυναίσθηση είναι απαραίτητα στοιχεία και η τεχνογνωσία για να συνομιλούμε σε βάθος και να εμβαθύνουμε στις συζητήσεις μας.

Όσο καλύτερη είναι η βάση συζήτησης των παιδιών και των νέων με τους ενήλικες και όσο περισσότερο συνειδητοποιούν τα ενδεχόμενα ρίσκα, τόσο καλύτερα μπορούν να προστατευτούν. Ο φιλοσοφικός διάλογος προσφέρει μια καλή δυνατότητα. Επιπλέον αφορά στην ενδυνάμωση της προσωπικότητας και στην προώθηση της αυτόνομης σκέψης. Σκοπός είναι να προωθήσουμε την κριτική, δημιουργική και συναισθηματική («caring thinking») σκέψη και κατ’ αυτόν τον τρόπο να καταστήσουμε δυνατή την ασφαλή, κριτική και υπεύθυνη διάδραση με τις ψηφιακές τεχνολογίες.

Πώς μπορεί να ενδυναμωθεί η προσωπικότητα κυρίως των παιδιών και των νέων, έτσι ώστε οι έφηβοι να επηρεάζονται κριτικά και όχι τόσο εύκολα και να βρίσκουν το δικό τους προσανατολισμό στην ψηφιακή κοινωνία; Πώς μπορεί να ενθαρρυνθεί η ενεργητική συμμετοχή; Πώς μπορούν να εφαρμοστούν σε συγκεκριμένη πρακτική οι δεξιότητες για την προστασία από την πορνογραφία στα μέσα επικοινωνίας;

Η φιλοσοφική συζήτηση μπορεί παραδείγματος χάριν να βοηθήσει στη σύναψη σχέσεων με τους νέους, στην εύρεση πρόσβασης ακόμα και στην περίπτωση σεξιστικών λόγων και συμπεριφοράς που ξεπερνάει τα όρια. Συνίσταται στο να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη μας τους νέους και να τους θέτουμε αντιμέτωπους με το περιεχόμενο των ίδιων των λεγόμενών τους, αφορά μια συγκεκριμένη προσέγγιση και το να θέτεις κάποια ζητήματα στη δική τους γλώσσα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συναναστροφή στη βάση της μεταξύ τους εκτίμησης.

Η φιλοσοφία βοηθά τελικά και στη διαχείριση συζητήσεων, με σκοπό να γίνουν σαφείς στους συμβαλλόμενους οι προϋποθέσεις και οι συνέπειες των δικών τους θέσεων. Όταν αυτό επιτευχθεί και οι ενδιαφερόμενοι βρεθούν να έχουν μια σταθερή και συνειδητοποιημένη θέση, μπορεί να οδηγηθούμε σε βιώσιμη αλλαγή.

Το γεγονός ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν ευκαιρία και το κέντρο βάρους της αντιπαράθεσης και ανταλλαγής ιδεών τίθεται στο πλαίσιο του φιλοσοφικού διαλόγου, συμβάλλει στην ενδυνάμωση της κριτικής τους στάσης και της αυτοπεποίθησής τους. Με την ενδυνάμωση των κοινωνικών και συλλογιστικών τους δεξιοτήτων προωθούνται οι παράγοντες αυτοπροστασίας και οι ικανότητές τους.

Ο φιλοσοφικός διάλογος αποτελεί μέρος μιας συνολικής μεθόδου προώθησης θεμάτων υγείας, στα οποία υποστηρίζονται ενεργά τα μηνύματα πρόληψης, τα οποία μπορούν να εισαχθούν στο πλαίσιο ενός πρώιμου σταδίου πρόληψης.

«Η σεξουαλική υγεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της υγείας συνολικά, της ευεξίας και της ποιότητας ζωής. Αποτελεί μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας που σχετίζεται με τη σεξουαλικότητα και όχι μόνο με την απουσία ασθένειας, δυσλειτουργιών ή αναπηριών.

Η σεξουαλική υγεία προϋποθέτει μια θετική στάση και σεβασμό απέναντι στη σεξουαλικότητα και στις σεξουαλικές σχέσεις καθώς και τη δυνατότητα να συνάπτονται αβίαστες και ασφαλείς σεξουαλικές εμπειρίες, και μάλιστα ελεύθερες από καταπίεση, διάκριση και βία. Η σεξουαλική υγεία πετυχαίνει και διατηρείται, όταν γίνονται σεβαστά, προστατεύονται και εκπληρώνονται τα σεξουαλικά δικαιώματα των ατόμων.

Απομένουν πολλά να γίνουν ακόμα μέχρι να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές και πρακτικές της υγείας θα το αναγνωρίσουν και θα το αναδεικνύουν με σαφή τρόπο».[5]

Πολλοί ειδικοί βλέπουν τους σκοπούς της σεξουαλικής υγείας να απειλούνται από μία αυξανόμενη πορνογράφηση της ζωής των νέων.

Το παρόν εγχειρίδιο «Ζώντας μαζί (Living together)» περιλαμβάνει υλικά υποστήριξης των παιδαγωγών και των ειδικών ψυχικής υγείας κατά τη διάδραση, επικοινωνία και συμβουλευτική καθώς και ανάδειξης διάφορων δυνατοτήτων παρέμβασης. Σκοπός του είναι να δώσει διαφορετικές παρορμήσεις, οι οποίες θα διευκολύνουν τη σύναψη σχέσεων και θα εμβαθύνουν τις σχέσεις μέσω της διάδρασης.

Στην προώθηση δεξιοτήτων των παιδαγωγών και ειδικών ψυχικής υγείας για την προστασία από την πορνογραφία χρειάζεται όμως μια πολύ υποκειμενική μετάφραση και συγκεκριμενοποίηση – που θα συμφωνεί με το συγκείμενο και την ομάδα-στόχο.

[1] Αποστολή και ανταλλαγή προσωπικών γυμνών φωτογραφιών μέσω ίντερνετ και κινητών τηλεφώνων, «Sexting» (σύνθεση των αγγλικών λέξεων «Sex» και «Texting»).

[2] https://www.nspcc.org.uk/services-and-resources/research-and-resources/2016/i-wasnt-sure-it-was-normal-to-watch-it/

[3] Döring, Nicola: Jugendsexualität heute: Zwischen Offline- und Online Welten. http://www.nicola-doering.de/wp-content/uploads/2016/11/D%C3%B6ring-2016-Jugendsexualit%C3%A4t-heute-YOLO.pdf

[4] Κατά τη διάρκεια της συζήτησης (chat), κυρίως άντρες κερδίζουν με δόλο την εμπιστοσύνη παιδιών και νέων με σκοπό τη σεξουαλική παρενόχληση ή/και κακοποίηση.

[5] http://www.euro.who.int/de/health-topics/Life-stages/sexual-and-reproductive-health/news/news/2011/06/sexual-health-throughout-life/definition

Διαθέσιμο στις 4/6/2018